شناسایی گونه های تریپس خسارت زا و دشمنان طبیعی آنها در مزارع گندم منطقه نیر استان اردبیل و مطالعه تراکم جمعیت آنها.

چکیده: گونه های مختلف تریپس در منطقه اردبیل به گندم خسارت می-زنند. گونه های گیاهخوار تریپس با نمونه برداری های منظم در مراحل مختلف رشدی گندم از منطقه نیر استان اردبیل طی سال های 1389 و 1390 جمع آوری شدند. در این تحقیق سه گونه تریپس خسارت زا روی گندم به نام های علمی haplothrips tritici kurdjumov، limothrips angulicornis jablonowski و aptinothrips rufus gmelin شناسایی گردید. گونه h. tritici بیشترین فراوانی نسبی (8/96 تا 1/98 درصد) را در بین تریپس-های گیاهخوار گندم داشت. در این بررسی 15 گونه شکارگر با نام های علمی aeolothrips intermedius bagnall، chrysoperla carnea stephens، l. coccinella septempunctata، schilling deraeocoris lutescens،geocoris punctipes say.، hippodamia convergens guer.، karnyothrips flavipes jones،lathrobium impressifrons eppelsheim، macrolophus rubi woodroffe، malachius viridis fabricius، l. nabis flavomarginatus، orius minutus l.، orius niger wolff، say. podisus maculiventris وpropylea 14-punctata l. از مزارع گندم جمع آوری و شناسایی شدند. گونه a. intermedius بیشترین درصد فراوانی را در بین گونه های شکارگر داشت. همچنین، فراوانی نسبی گونه های k. flavipes، o. niger، c. septempunctata، h. convergens و c. carnea در مقایسه با سایر گونه های شکارگر بیشتر بود. شاخص تنوع شانون برای گونه های شکارگر در مزرعه گندم با کشت حاشیه ای و بدون کشت حاشیه ای یونجه محاسبه شد. نتایج نشان داد که شاخص تنوع شانون برای گونه های شکارگر در مزرعه گندم با کشت حاشیه ای یونجه در مقایسه با مزرعه گندم بدون کشت حاشیه-ای یونجه به طور معنی داری بیشتر بود. همچنین، شاخص تنوع شانون در طی مراحل رشدی به ساقه رفتن تا خمیری شدن افزایش یافت ولی، در مرحله رشدی رسیدگی گندم به طور معنی داری کاهش یافت. شاخص شباهت تنوع گونه ای موریسیتا- هورن برای گونه های دشمنان طبیعی تریپس گندم بین مزارع گندم با کشت حاشیه ای یونجه و مزرعه گندم بدون کشت حاشیه ای یونجه در دو سال مورد مطالعه به ترتیب 925/0 و 931/0 محاسبه شد. در صورتی که مقدار شاخص شباهت تنوع گونه ای موریسیتا- هورن بین مزارع گندم با کشت حاشیه ای یونجه در دو سال 990/0 و بین مزارع گندم بدون کشت حاشیه ای یونجه در دو سال 994/0 محاسبه شد. تراکم جمعیت h. tritici در مزارع گندم بدون کشت حاشیه ای یونجه در مقایسه با مزارع گندم با کشت حاشیه ای یونجه در هر دو سال مورد مطالعه به طور معنی داری بیشتر بود. در صورتیکه تراکم جمعیت گونه-های شکارگر a. intermedius ، o. niger و k. flavipes در مزارع گندم با کشت حاشیه ای یونجه در مقایسه با مزارع گندم بدون کشت حاشیه ای یونجه به طور معنی داری بیشتر بود. در مزارع گندم بدون کشت حاشیه ای یونجه تراکم تریپس گندم طی مراحل رشدی به ساقه رفتن تا اواخر شیری شدن افزایش یافت ولی، در مرحله خمیری شدن و رسیدگی جمعیت تریپس گندم به طور معنی داری کاهش یافت. در مزارع گندم با کشت حاشیه ای یونجه تراکم تریپس گندم در طی مراحل رشدی به ساقه رفتن تا گلدهی افزایش یافت ولی، جمعیت تریپس طی مراحل رشدی اوایل شیری شدن تا رسیدگی کاهش یافت. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که کشت حاشیه ای یونجه در اطراف مزارع گندم باعث افزایش تنوع و تراکم گونه های شکارگر و کاهش تراکم h. tritici شد. بنابراین، می توان نتیجه گیری کرد که کشت گیاه یونجه در حاشیه مزارع گندم می تواند در کاهش جمعیت تریپس گندم در مزارع گندم مفید باشد.